Portosistemik şant (PSS), kedilerde doğuştan gelen veya sonradan gelişen bir karaciğer hastalığıdır. Bu durum, karaciğerin normal kan akışını engelleyerek toksinlerin ve sindirimle ilgili yan ürünlerin karaciğerde işlenmeden doğrudan sistemik dolaşıma girmesine neden olur. Portosistemik şant, karaciğerin işlevlerini yerine getirememesi sonucu çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.

Portosistemik Şant Nedir?
Portosistemik şant, portal venden gelen kanın karaciğeri atlayarak doğrudan sistemik dolaşıma geçmesine neden olan anormal bir damar bağlantısıdır. Normalde, sindirim sisteminden gelen kan karaciğerden geçer ve burada toksinler ve zararlı maddeler temizlenir. Ancak, PSS'de bu süreç bozulur ve toksinler temizlenmeden vücuda yayılır.
Portosistemik Şantın Nedenleri
Doğuştan Gelen (Konjenital) Nedenler:
Genetik Faktörler: Bazı kedilerde doğuştan gelen portosistemik şantlar, genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Özellikle Persian, Siamese ve Himalayan gibi bazı ırklar bu duruma yatkın olabilir.
Gelişimsel Anomaliler: Embriyonik gelişim sırasında damar yapısındaki anormallikler, doğuştan gelen portosistemik şantlara yol açabilir.
Sonradan Gelişen (Edinsel) Nedenler:
Karaciğer Hastalıkları: Karaciğer sirozu gibi kronik karaciğer hastalıkları, karaciğerde basınç artışına neden olabilir ve bu durum, portosistemik şantın gelişmesine yol açabilir.
Travma veya Cerrahi: Karaciğere yönelik travma veya cerrahi müdahaleler, nadir durumlarda portosistemik şant oluşumuna neden olabilir.
Portosistemik Şantın Belirtileri
Portosistemik şantın belirtileri, kan dolaşımına giren toksinlerin vücutta yayılması sonucu ortaya çıkar ve genellikle sistemik belirtiler olarak kendini gösterir. İşte yaygın belirtiler:
Nörolojik Belirtiler:
Davranış Değişiklikleri: Kedinizin davranışlarında ani değişiklikler fark edebilirsiniz. Örneğin, normalde sakin olan bir kedi aniden agresifleşebilir veya tam tersi.
Ataksi (Koordinasyon Bozukluğu): Kedinizin yürüyüşünde dengesizlik veya titreme fark edebilirsiniz.
Nöbetler: Şiddetli durumlarda nöbetler veya kasılmalar görülür.
Portosistemik Şantın Teşhis Edilme Yöntemleri
Fiziksel Muayene:
Belirtilerin Gözlemlenmesi: Veteriner hekiminiz, kedinizin genel sağlık durumunu değerlendirmek ve PSS belirtilerini gözlemlemek için kapsamlı bir fiziksel muayene yapacaktır. Nörolojik belirtiler, kilo kaybı, karın şişliği ve davranış değişiklikleri gibi belirtiler muayene sırasında dikkatlice değerlendirilir.
Kan Testleri:
Tam Kan Sayımı (CBC): Kedinizin kırmızı ve beyaz kan hücreleri ile trombosit seviyelerini belirler. Anemi ve enfeksiyon belirtilerini tespit etmek için kullanılır.
Biyokimya Paneli: Karaciğer fonksiyon testlerini içerir. Özellikle karaciğer enzimleri (ALT, AST), safra asitleri, amonyak ve albümin seviyeleri değerlendirilir. PSS'li kedilerde genellikle yüksek amonyak ve safra asitleri seviyeleri görülür.
Safra Asitleri Testi:
Preprandial ve Postprandial Test: Bu test, kedinizin açlık ve yemekten sonra alınan kan örneklerinde safra asitleri seviyelerini ölçer. PSS'li kedilerde, safra asitleri seviyeleri genellikle yüksektir.
Ammonyak Testi:
Kan Amonyak Düzeyi: Kan amonyak seviyesi, karaciğerin toksinleri işleme kapasitesini gösterir. PSS'li kedilerde, amonyak seviyesi genellikle yükselir.
Görüntüleme Teknikleri:
Ultrasonografi: Karaciğer ve çevresindeki damar yapılarının detaylı bir görüntüsünü sağlar. PSS'yi tespit etmek için yaygın olarak kullanılır. Ultrason, anormal damar bağlantılarını ve karaciğer boyutunu değerlendirmede yardımcı olur.
BT (Bilgisayarlı Tomografi) ve MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Daha ayrıntılı görüntüleme sağlar. Özellikle şantın yerini ve yapısını netleştirmek için kullanılır.
Kontrast Radyografi: İntravenöz kontrast madde kullanılarak karaciğer ve damar yapılarının görüntülenmesini sağlar. Bu yöntem, portal venografi veya hepatik sintigrafi olarak bilinir ve PSS teşhisinde yardımcı olabilir.
Biyopsi ve Histopatoloji:
Karaciğer Biyopsisi: Karaciğer dokusundan alınan küçük bir örnek, mikroskop altında incelenir. Karaciğerin yapısal durumu ve PSS'ye bağlı değişiklikler değerlendirilir. Biyopsi, genellikle diğer teşhis yöntemleri yeterli bilgi sağlamadığında kullanılır.

Medikal Tedavi
PSS'yi tedavi etmek için ilk adım genellikle medikal tedavi ile semptomları yönetmektir. Bu yöntem, cerrahi müdahale öncesinde kedinizin genel sağlık durumunu stabilize etmek için de kullanılır.
Diyet Yönetimi:
Düşük Protein Diyeti: Kedinizin diyetindeki protein miktarını azaltmak, toksin üretimini ve amonyak seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Bu diyetler, sindirimi kolay protein kaynakları içerir ve karaciğeri fazla zorlamaz.
Ticari Diyetler: Veteriner hekiminiz, PSS'li kediler için özel olarak formüle edilmiş ticari diyetler önerebilir.
İlaç Tedavisi:
Laktuloz: Bağırsakta amonyak üretimini azaltan bir şeker çözeltisidir. Laktuloz, kedinizin dışkısının yumuşak kalmasını sağlar ve toksinlerin vücuttan atılmasına yardımcı olur.
Antibiyotikler: Bağırsakta amonyak üreten bakterileri hedef alarak toksin üretimini azaltmak için kullanılır. Neomisin ve metronidazol gibi antibiyotikler yaygın olarak kullanılır.
Hepatoprotektif İlaçlar: Karaciğeri desteklemek ve korumak için kullanılan ilaçlardır. S-adenosilmetionin (SAMe) ve silimarin (süt devedikeni) gibi takviyeler, karaciğer sağlığını destekleyebilir.
Sıvı ve Elektrolit Desteği:
Dehidrasyonu önlemek ve elektrolit dengesini sağlamak için sıvı tedavisi uygulanabilir. Bu, kedinizin genel sağlığını iyileştirmeye yardımcı olur.
Cerrahi Tedavi
Medikal tedavi genellikle semptomları yönetmek için kullanılırken, cerrahi müdahale PSS'nin kesin çözümüdür. Cerrahi tedavi, anormal damar bağlantısını düzeltmek veya bağlamak amacıyla yapılır.
Ameliyat:
Şant Bağlanması (Ligation): Cerrahi müdahale sırasında, anormal şant damarı bulunur ve bağlanır. Bu işlem, kanın normal yoluyla karaciğere gitmesini sağlar.
Ameliyatın Riskleri: Cerrahi müdahale bazı riskler taşır, ancak deneyimli bir veteriner cerrah tarafından yapıldığında başarı şansı yüksektir. Ameliyat sonrası dikkatli izleme ve bakım gereklidir.
Ameliyat Sonrası Bakım:
Yakın İzleme: Ameliyat sonrası dönemde kedinizin durumu yakından izlenmelidir. Veteriner hekiminiz, iyileşme sürecini takip eder ve gerekli ilaçları reçete eder.
Beslenme ve İlaçlar: Diyet yönetimi ve ilaç tedavisi, ameliyat sonrası dönemde de devam edebilir. Bu, kedinizin iyileşme sürecini destekler ve komplikasyonları önler.
Kedi Portosistemik Şantında Uzun Vadeli Yönetim
Cerrahi müdahale ve medikal tedavi sonrasında, kedinizin sağlığını korumak ve komplikasyonları önlemek için uzun vadeli yönetim önemlidir.
Düzenli Veteriner Kontrolleri:
Kedinizin sağlık durumunu izlemek ve olası komplikasyonları erken tespit etmek için düzenli veteriner kontrolleri gereklidir. Veteriner hekiminiz, kedinizin karaciğer fonksiyonlarını ve genel sağlığını değerlendirecektir.
Evde Bakım:
Kedinizin beslenme düzenine ve ilaçlarına dikkat ederek evde uygun bakım sağlamak, uzun vadeli yönetimin önemli bir parçasıdır. Veteriner hekiminizin önerilerine göre hareket etmek, kedinizin sağlığını korur.
Beslenme ve Diyet:
Kedinizin diyetindeki protein miktarını veteriner hekiminizin önerilerine göre ayarlamaya devam edin. Uygun beslenme, karaciğerin üzerindeki yükü azaltır ve genel sağlığı destekler.
Sonuç
Kedilerde portosistemik şant, ciddi ancak yönetilebilir bir sağlık sorunudur. Medikal tedavi, cerrahi müdahale ve uzun vadeli yönetim ile kedinizin yaşam kalitesini artırmak ve sağlığını korumak mümkündür. Kedinizde PSS belirtileri fark ederseniz, derhal veteriner hekiminize başvurmanız önemlidir. Veteriner hekiminizin rehberliği ve önerileri doğrultusunda, kedinizin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmesini sağlayabilirsiniz.
Comments